Đồng Hồ Du Lịch:Sự Cứu Vãn Cuối Cùng Của Đồng Hồ Bỏ Túi

Ở bài viết trước, tôi đã đề cập đến lịch sử ra đời của đồng hồ đeo tay, đó là việc “độ” thêm bộ càng quai chảo vào một chiếc đồng hồ quả quýt bỏ túi để biến chúng thành những chiếc đồng hồ đeo được trên cổ tay trench watch nhằm phục vụ mục đích quân sự. Đây thực sự là một cột mốc lịch sử rất đáng được trân trọng trong ngành công nghiệp đồng hồ. Đến giai đoạn những năm 1920s trở đi, đồng hồ quả quýt dần mất đi vị thế vốn có của mình so với đồng hồ đeo tay. Các hãng đồng hồ đã tạm dừng, hạn chế hoặc chỉ sản xuất một lượng nhỏ phục vụ các nhu cầu đặc biệt của thị trường như quân đội, các giải thể thao,…Rất nhiều những cải tiến, thay đổi về kiểu dáng, tên gọi để marketing nhằm cố gắng “cứu vãn” cho những chiếc đồng hồ bỏ túi được tạo ra. Trong số đó thì cái tên “Đồng Hồ Du Lịch” hay “Travel watch” có lẽ sẽ là cái tên được nhiều nhà sưu tầm nhắc đến nhất!

Đồng hồ du lịch thì đương nhiên bản chất phải là những chiếc đồng hồ có thể mang đi du lịch. Có lẽ khái niệm đồng hồ du lịch ở thời kỳ đầu được nhiều nhà sưu tầm đồng tình nhất đó là một chiếc đồng hồ có thể đem đi nhiều nơi, đóng mở gọn, đưa được về hình dạng của 1 chiếc ví (hoặc hộp nhỏ) và phải có thêm chức năng để bàn. Chức năng này có nghĩa là chiếc đồng hồ có thể đặt ở vị trí xem giờ như những chiếc đồng hồ để bàn bởi một cơ chế của phần vỏ hộp (box), hay phần vỏ (case) chứ không đơn thuần là đặt úp hay ngửa thông thường. Định nghĩa này chỉ tồn tại trong một khoảng thời gian rất ngắn bởi lẽ sau này bất kỳ chiếc đồng hồ nào cũng đều có cách “đặt dựng” để xem giờ và những chiếc đồng hồ bỏ túi cũng ít được sử dụng nên các hãng cũng không dành nhiều thời gian cho nó nữa.

Những thế hệ đồng hồ du lịch đầu tiên cũng chỉ là những chiếc đồng hồ bỏ túi thông thường được thiết kế thêm những bộ hộp chuyên dụng.

Đây là những bộ vỏ hộp được sản xuất riêng để biến 1 chiếc đồng hồ quả quýt thông thường thành những chiếc đồng hồ du lịch đầu tiên.

Sau đó là những thiết kế có thêm “phần giá đỡ” phía sau gắn liền với vỏ (đóng-mở được) để giúp đồng hồ có thêm chức năng để bàn.

Những mẫu đồng hồ du lịch đã ưu tiên thiết kế những bộ vỏ hình chữ nhật, hình vuông để khác biệt hẳn so với những chiếc đồng hồ quả quýt bỏ túi thông thường.

Movado cũng cho ra đời mẫu đồng hồ du lịch nổi tiếng mang tên Ermeto với bộ vỏ đặc biệt, đóng mở sẽ tự động lên cót và sử dụng được như 1 chiếc đồng hồ để bàn thu nhỏ.

(Tôi sẽ có bài viết riêng về chiếc đồng hồ Ermeto ở bài sau).

Sau này có nhiều biến thể đa năng vừa có thể đeo lên cổ tay, vừa có thể đeo ở vị trí thắt lưng và cũng có thể sử dụng như 1 chiếc đồng hồ du lịch để bàn.

Những mẫu đồng hồ đa chức năng này được marketing để bán chủ yếu cho những người chơi golf.

(Tôi sẽ có bài viết riêng về dòng đồng hồ đa năng cho người chơi golf này ở bài sau)

Ta thấy rằng hầu hết những mẫu đồng hồ du lịch đều có thể đóng-mở và “gấp gọn” nên toàn bộ mặt số, phần máy đều nằm trọn vẹn trong phần vỏ được bảo vệ, giảm tác động lên mặt kính (điều này giống với những chiếc đồng hồ quả quýt bỏ túi hunter case 3 nắp đáy).

Đồng hồ bỏ túi đã dần chuyển sang sử dụng những cỗ máy nhỏ hơn (nhiều trong số đó là nguyên mẫu máy của đồng hồ đeo tay) vì đây là thời kỳ các hãng chạy đua với nhau để tạo ra những cỗ máy nhỏ nhất có thể nhưng vẫn đem lại sự chính xác tuyệt vời.

(Tôi đã có bài viết về lý do vì sao đồng hồ có xu hướng được làm size nhỏ ở bài viết trước. Bạn có thể đọc lại ngay tại đây).

Mặc dù các hãng đã cố gắng tạo ra rất nhiều mẫu đồng hồ bỏ túi theo nhiều form vỏ khác nhau, tên gọi khác nhau để cứu vãn cho những chiếc đồng hồ bỏ túi nhưng thói quen sử dụng đồng hồ đeo tay trong cuộc sống, công việc hàng ngày đã khiến mọi thứ thay đổi. Sự lụi tàn của đồng hồ quả quýt đã xảy ra và dần chìm vào lịch sử. Những chiếc đồng hồ bỏ túi thông thường cũng vì thế bị rớt giá theo thời gian. Và có thể khẳng định 1 điều những chiếc đồng hồ quả quýt bỏ túi thông thường (không có điểm gì đặc biệt) ở hiện tại đang được định giá “under value” (có nghĩa là dưới giá trị thực của chúng). Chỉ số ít những chiếc đồng hồ bỏ túi giữ giá, có khả năng tăng giá theo thời gian chính là những chiếc đồng hồ có cỗ máy nhiều chức năng phức tạp (như repeater, chronograph spilit second,…), mặt số đặc biệt (điêu khắc hoa văn, tráng men, vẽ tranh,…) hoặc sản xuất riêng cho cá nhân nào đó đặc biệt,… hoặc cơ chế vỏ đặc biệt (đóng-mở khác thường,…).

Đến đây tôi muốn nói với bạn 1 bí mật về đồng hồ du lịch mà có lẽ không phải nhà sưu tầm đồng hồ nào cũng biết đến.

Bạn đã thấy các biến thể của đồng hồ du lịch được phát minh chủ yếu dựa trên việc đóng-mở để gập gọn đồng hồ phát triển từ đầu những năm 1920s. Bạn cũng đã thấy dòng đồng hồ sản xuất cho những người chơi golf có bản lề đóng mở để lật mở đồng hồ từ vị trí úp sang ngửa ở 1 góc nào đó để xem giờ.

Bạn có bao giờ tự hỏi rằng nếu chỉ cần thêm “1 bước nữa”, thiết kế rãnh trượt sau đó đưa phần bản lề vào vị trí rãnh trượt thì đồng hồ để có thể di chuyển sang trái sang phải và lật mở mặt trên-mặt dưới tuỳ ý không? Mặt số chỉ cần chuyển từ vị trí hiển thị nằm ngang sang hiển thị nằm dọc (núm vẫn giữ nguyên vị trí).

Hình ảnh bạn đang tưởng tượng ra có phải là 1 chiếc đồng hồ LeCoultre Reverso kiểu dáng vuông, chữ nhật (giống với những mẫu đồng hồ du lịch) được phát minh ở năm 1930-1931?

(Ảnh từ monochrome-watches.com)

Không ai biết chắc chắn rằng ý tưởng thiết kế ra chiếc Reverso với việc lật mở đồng hồ là do bản thân chính hãng tạo ra hay có phát triển dựa trên ý tưởng nào khác. Chúng ta chỉ biết rằng mẫu đồng hồ Reverso của Lecoultre hay Jeager-Lecoultre đã trở thành mẫu đồng hồ mang tính biểu tượng và được săn lùng gắt gao cho tới tận ngày nay.

Bạn có thấy quen thuộc với những ví dụ này không?

Buren phát minh ra cỗ máy tự động cúc áo (microtor) đầu tiên nhưng cả thế giới chỉ nhớ đến Universal Geneve.
Harwood phát minh ra cỗ máy tự động đeo tay đầu tiên nhưng cả thế giới chỉ nhớ đến Rolex với cỗ máy Oyster Perpetual tự động đầu tiên.

Sự thật là trong quá khứ không phải tất cả các cá nhân, tổ chức sau khi phát minh ra những ý tưởng và thực hiện “thành công” thì họ đều sẽ đi đăng ký bản quyền. Có thể vì họ không biết, có thể vì họ cũng không rõ ý tưởng đó có đem lại hiệu quả kinh tế cao hay không sau khi đăng ký bản quyền.

Tôi đã từng thấy rất nhiều mẫu đồng hồ du lịch có nhiều kiểu đóng-mở đặc biệt nhưng lại không hề có ký hiệu bản quyền trên đó. Thậm chí cả bộ vỏ cũng không dập tên hãng sản xuất mà chỉ ghi chất liệu vỏ.

Chính vì vậy, đối với nhiều nhà sưu tầm nghiên cứu chuyên sâu, thì những chiếc đồng hồ du lịch cũng có một vị trí quan trọng nhất định trong lịch sử đồng hồ. Đó cũng là những chiếc đồng hồ có cơ chế đóng-mở để “chơi” và sưu tầm nhất định khi chúng ta không thể mua những mẫu Reverso đời đầu đắt đỏ quý hiếm (và nhiều đồ giả).

Với sở thích đam mê sưu tầm những chiếc đồng hồ quý hiếm nằm trong những mốc thời gian ngắn, ít người biết đến và có giá trị sưu tầm cao thì chắc chắn tôi cũng sẽ tìm những mẫu đồng hồ du lịch để thêm vào bộ sưu tập của mình. Bài viết hôm nay tôi sẽ giới thiệu với mọi người không chỉ 1 mà là 2 chiếc đồng hồ du lịch Longines (thương hiệu nổi tiếng mà tôi rất yêu thích) full box, có cả báo xưa chỉ ra sự tồn tại của chiếc đồng hồ với cơ chế đóng-mở không phải theo chiều ngang như số đông mà là theo chiều dọc!

Có lẽ đây sẽ là lần đầu tiên bạn được đọc 1 bài viết chi tiết và đầy đủ nhất về một trong những mẫu đồng hồ du lịch đáng chơi của Longines.

Đây là 2 mẫu đồng hồ du lịch Longines sản xuất ở 2 đời chuyển tiếp khác nhau với số serial trên vỏ và máy trùng nhau. Số serial đều là đầu 4 triệu 9xx được sản xuất ở 3 tháng cuối cùng của năm 1929.
(Nếu bạn quên cách tính năm sản xuất của đồng hồ Longines hãy bấm vào đây).

Dù 2 số Serial chỉ cách nhau có hơn 26 ngàn nhưng thiết kế vỏ đóng-mở của 2 chiếc đồng hồ du lịch này lại thật sự khác biệt.
Giờ ta sẽ xem chiếc đồng hồ ra đời sớm hơn với số serial 4 triệu 961 ngàn xem cơ chế vỏ như thế nào nhé.

Đây là hình ảnh đồng hồ trong trạng thái Đóng! Dường như không có “dấu hiệu” nào để tìm ra chỗ Mở đồng hồ xem giờ.

Longines thiết kế rất thông minh cho phiên bản đời đầu này. Ta chỉ cần dùng lực ngón tay đẩy nhẹ phần nắp phía trên ra ngoài cùng, chiếc đồng hồ sẽ từ tự xuất hiện trạng thái Xem giờ. Dạng thiết kế mở này rất chắc chắn và tối giản để bảo vệ đồng hồ. Tuy nhiên, chính điều này cũng có thể gây ra chút khó khăn cho người sử dụng trong việc xem giờ vì cần phải tìm xem đẩy phần nắp sang phía bên nào khi bộ vỏ bên ngoài thiết kế đối xứng nhau ở cả 2 mặt.

Chiếc đồng hồ đời đầu với mặt số Radium thật tuyệt vời.

Giờ chúng ta sẽ cùng xem mặt phía sau.

Nắp đáy dạng đáy nhấn (snap back) nhưng 1 phần nhỏ kích thước của nắp đáy đã nằm trong phần hộp bảo vệ. Có nghĩa là bạn sẽ không thể tháo được nắp đáy đồng hồ nếu không lấy được đồng hồ ra khỏi bộ vỏ ngoài cùng.

Nhìn vào phần khe nhỏ, có 1 cái lẫy và thanh ngang giữ cho đồng hồ không bị lò xo đẩy bật ra bên ngoài. Ta chỉ cần dùng 1 thanh nhỏ đẩy nhẹ thanh ngang ra khỏi lẫy, lò xo bên dưới sẽ đẩy nhẹ toàn bộ đồng hồ ra bên ngoài.

Thật tuyệt vời, đời đầu Longines sử dụng Thép Nung Xanh làm lò xo đẩy.

Giờ ta cũng mở nắp đáy và kiểm tra số Serial.

Số Serial nắp đáy trùng với số Serial trên phần máy. Tôi rất thích những cỗ máy “tách nhiều cầu” mà Longines sản xuất ở thời kỳ đầu. Bởi lẽ chúng có chất lượng và thiết kế và độ phức tạp có thể sánh ngang với những hãng đồng hồ top đầu thế giới.

Thật bất ngờ, 4 số cuối trong dãy số Serial cũng trùng khít với số ở phần thân vỏ. Longines là một trong những hãng sản xuất đồng hồ được kính trọng bậc nhất thế kỷ 20, và cũng là một trong những hãng đồng hồ đầu tiên sản xuất vỏ, máy có số Serial trùng nhau ở những giai đoạn đầu.

Chưa dừng lại ở đó, phần dưới cùng bên trong đáy của lớp vỏ bảo vệ bên ngoài cũng có 4 số trùng khớp với 4 số cuối của số Serial vỏ, máy. Chúng ta đều biết rằng những chiếc đồng hồ sản xuất trong thời gian ngắn, tồn tại ít thì việc tìm được những chiếc đồng hồ nguyên vẹn trùng khớp mọi con số như vậy là điều rất rất khó đối với mỗi nhà sưu tầm.

Giờ chúng ta sẽ chuyển qua chiếc đồng hồ du lịch Longines ở đời tiếp theo.

Có vẻ như Longines đã thay đổi 1 chút thiết kế để cải tiến cho phiên bản sau này.

Để bảo vệ vỏ đồng hồ và cơ chế “giữ” đồng hồ, Longines đã thiết kế để không cần thiết phải tháo hẳn đồng hồ ra bên ngoài mới mở được nắp đáy. Số Serial trên vỏ và máy trùng khớp với nhau.

Giờ ta cũng sẽ tháo thử phần vỏ ra bên ngoài để kiểm tra xem đời chuyển tiếp này Longines có làm cẩn thận số Serial trùng khớp nhiều như đời đầu không nhé.

Những chữ số cuối trong dãy Serial máy và nắp đáy cũng trùng khớp với số trên phần thân vỏ. Longines chỉ thay đổi thiết kế của Lò xo thành dạng xoắn thép thông thường vì hiện giờ không cần phải tháo đồng hồ ra mỗi khi cần bảo dưỡng hay xem máy.

Phần dưới cùng bên trong nắp đáy của lớp vỏ bảo vệ cũng có 4 chữ số trùng khớp với số Serial của vỏ và máy.

Phần cơ chế đóng mở của phiên bản đời sau này có vẻ dễ dàng sử dụng hơn bản đời đầu.

Phiên bản đời sau có bộ vỏ trong tình trạng tuyệt vời.

Vỏ của cả 2 chiếc đồng hồ du lịch này đều là bạc 925 còn nguyên triện mộc sắc nét.

Có thể nói giá trị của những chiếc đồng hồ du lịch nằm phần lớn ở vỏ của đồng hồ và cơ chế đóng-mở chứ không đơn thuần ở mặt số và phần máy!

Hai chiếc đồng hồ trên có thể là một trong những chiếc đồng hồ du lịch được thiết kế phức tạp nhất mà Longines từng sản xuất trong giai đoạn thoái trào của việc sử dụng đồng hồ bỏ túi (đương nhiên đồng hồ đeo tay Longines ở thời kỳ này vẫn giữ chất lượng, sự nổi tiếng top đầu thế giới và có giá trị rất cao).

Đây là hình ảnh của 1 chiếc đồng hồ du lịch do Longines sản xuất được bán cách đây rất lâu. Giá trị của những chiếc đồng hồ du lịch này luôn giữ giá hơn so với những chiếc đồng hồ bỏ túi thông thường.

Cuối cùng, để sở hữu một bộ sưu tập không những hiếm có, đầy đủ và phá vỡ mọi giới hạn mà bạn biết về đồng hồ cổ, tôi đã tự tay vẽ 1 bức tranh để kỷ niệm sự có mặt của chiếc đồng hồ du lịch do Longines sản xuất trong bộ sưu tập của mình.

Đây cũng là may mắn và cũng là niềm tự hào khi sở hữu cả cặp đồng hồ du lịch ở 2 đời chuyển tiếp nhau full box và báo xưa.

Hy vọng bài viết sẽ được đón nhận và chia sẻ đến với các anh em đam mê đồng hồ.

Tôi có mong muốn xây dựng một cộng đồng chơi đồng hồ ở Việt Nam văn minh, quy tụ những người chơi đồng hồ trong cả nước, hiện đã có rất nhiều người chơi rất sâu tham gia vào Group.

Group trên facebook mang tên “Cộng Đồng Chơi Đồng Hồ Việt Nam:All Brands”. Bạn chỉ cần click vào tên Group trong bài viết này để tham gia Group miễn phí. Mọi người hãy đọc nội quy Group để sinh hoạt được tốt nhất nhé!